MAHALAGANG PAHAYAG UKOL SA PINAGMULAN NG PANGALAN NG TAYABAS

Sa isinagawang online survey sa Facebook, malinaw na mas marami ang naniniwala na ang pangalang "Tayabas" ay nagmula sa salitang "bayabas," isang alamat na matagal nang nakaugat sa kultura ng Tayabas.  Ang pagkakatulad ng tunog ng dalawang salita ay nagpapalakas sa paniniwalang ito.  Ang kwento ay madalas na nagsasabi na ang mga dayuhan, partikular na ang mga Kastila, ay nagtatanong sa mga Pilipino kung ano ang isang partikular na puno o lugar, at dahil sa limitadong pag-unawa sa wika, ang sagot na "bayabas" ang naunawaan nila.  Sa paglipas ng panahon, ang "bayabas" ay naging "Tayabas."

 

Ngunit,  ang mga bagong pag-aaral ng mga mananaliksik na Tayabasin kabilang na sina G. Jun Redor at iba pa ay nagmumungkahi ng ibang posibilidad: ang salitang "Tagabas," isang uri ng pako, bilang mas malamang na pinagmulan. Ayon kay G. Redor noong mga panahong iyon ay nasa kasaganaan ng pako na tinatawag na tagabas.  Ang pag-aaral na ito ay nagpapakita na ang bayabas ay hindi katutubo sa Pilipinas, at ipinakilala lamang noong ika-17 siglo sa panahon ng pananakop ng mga Espanyol.  Kung gayon, malamang na ang mga dayuhan ay mas nakakakilala sa punong bayabas at hindi na ito magtatanong kung talaga.  Bukod dito, ang iba pang mga haka-haka, tulad ng "taya-abas" (mula sa isang uri ng sugal) at "tinabas" (mula sa tinabas na tela), ay kulang sa malinaw na ebidensiya.

 

Ang pinaka-malamang na paliwanag ay ang pangalan ng mga lugar sa Pilipinas ay madalas na nagmula sa mga pangalan ng mga halaman o puno na laganap sa lugar na iyon.  Halimbawa, ang Maynila ay nagmula sa salitang "nilad," isang uri ng halaman na tumutubo sa mga ilog at baybayin.

 

Samakatuwid, batay sa mga bagong pag-aaral, ang mga mananaliksik na Tayabasin ay naniniwala na ang "Tagabas," isang uri ng pako na matagal nang tumutubo sa lugar, ang mas malamang na pinagmulan ng pangalan ng Tayabas.  Ang pagiging katutubo ng halaman na ito ay nagbibigay ng mas matibay na ebidensiya kaysa sa kwento ng bayabas.

MGA NATATANGING ANAK NG TAYABAS: MGA NANUNGKULAN SA TAYABAS MULA 1901

Bilang pagpupugay sa mga nakaraang lingkod bayan, ating balikan ang makulay na kasaysayan, mga pangyayari sa nakaraan sa ilalim ng pamumuno ng mga dating lingkod bayan sa Bayan ng Tayabas mula noong 1901 hanggang sa kasalukuyan.

Ang mahabang kasaysayan ng pamumuno sa Tayabas ay nagpapakita ng pagbabago at pag-unlad ng ating mahal na Lungsod. Mula sa mga hamon ng pananakop hanggang sa pag-unlad nito bilang isang Lungsod, ang mga natatanging anak ng Tayabas ay nag-iwan ng marka sa kasaysayan nito.

Source:
Tayabas: History, Culture and Heritage | Former Admin Markie 

𝗧𝗔𝗬𝗔𝗕𝗔𝗦 𝗖𝗜𝗧𝗬 𝗖𝗘𝗟𝗘𝗕𝗥𝗔𝗧𝗘𝗦 𝟭𝟴𝗧𝗛 𝗖𝗜𝗧𝗬𝗛𝗢𝗢𝗗 𝗔𝗡𝗡𝗜𝗩𝗘𝗥𝗦𝗔𝗥𝗬

Tayabas City, Quezon – This coming July 14, Tayabas City commemorates the 18th anniversary of its official cityhood. The journey to achieving city status was a long and arduous one, marked by legal challenges and unwavering determination from its residents.

The path to cityhood began with the filing of House Bill No. 12878 in the Eleventh Congress in 2001, sponsored by Congressman Rafael P. Nantes. This bill aimed to convert the municipality of Tayabas into a city. However, the passage of Republic Act No. 9009 in February 2001, which increased the required average annual income for cityhood, presented a significant hurdle. Despite meeting the previous requirements, Tayabas, along with several other municipalities, found itself facing this new, higher income threshold.

Undeterred, the local government, supported by House Joint Resolution No. 006 and Resolution No. 04-38, actively pursued legal avenues to address the situation. This persistent advocacy ultimately led to the passage of Republic Act No. 9398 on March 18, 2007, officially converting Tayabas into a component city of Quezon Province.

A plebiscite held on July 14, 2007, ratified RA 9398, despite a low voter turnout. However, the celebrations were short-lived. On November 18, 2008, the Supreme Court declared RA 9398 unconstitutional, citing concerns about compliance with the Local Government Code's criteria for cityhood. The case centered on the income requirement stipulated in Republic Act 9009.

After years of legal battles, the Supreme Court finally upheld the constitutionality and validity of RA 9398 on December 21, 2009, confirming Tayabas’s status as a city. This victory solidified the city's place within the province and marked the culmination of years of dedicated effort and perseverance.
Today, Tayabas City celebrates 18 years as a component city, a testament to the resilience and determination of its people and their unwavering commitment to their community's progress. The anniversary serves as a reminder of the long and challenging journey, and a celebration of the achievements made since achieving cityhood.

Happy 18th Anniversary, Tayabas City!

Source:
C I T Y O F T A Y A B A S

Ecological Profile 2012 - OCPDC 

MGA SALITANG TAYABASIN ni Richard Cabile

 

A

ABYAD - asikaso

ADYO - akyat sa stairs

Alab alab-kunwari

Alang-ang- isang uri ng pagkain n mag hipon ilog at buko or murang niyog

ALIGWA-abuno 0 paara/pwde rin kapalit

Alisis-nilalagnat

AMOS-dumi sa mukha o dungis

ANLUWAGI-karpintero

ANG-G0 - amoy kambing

ANTA-amoy ng lumang mantika (langis)

ANTAK- hal. umaantak ang pigsa sanhi ng paghahakot nana. kumikirot sa sakit

ANTISIPO-deposito

ASUKAL NA PULA - brown sugar... wala naman pong pula.

ATSUS---expression na di naniniwala

B

BALAGIIT-tunog ng makalawang na bisagra ng pinto

BALAGTAS- tawid sa kalsada

BALAGWITAN-sabitan

BALAM-mabagal

BALIKWAS-mabilis na pagbangon o pag alis

BALIMBING-AC/DC

BAMBANG - kanal

BANGGERAHAN - lababo

Bangi - inihaw

BANGKO - Upuan

BANGKUKANG - ipis

BANIL - latay

BARINO-galit/mabanas-maalinsangan o mainit ang panahon/banas-asar

BATINGAW - kampana, baril (kolokyal na kahulugan)

BAYSOK-tubo o kawayang may butas (pamburiki)

BAYUKOS - gusot

BIGHANI - dating kilalang parlor sa TAYABAS

BIGWAS-umbag

BILARI-painitan sa araw

Bilot-tuta

BINGAW-sa itak may bungi ang talim

BINGWIT - panghuli ng isda

BINLID-durog na bigas

BIWAS - fishing rod

BUKSI - buksan or "open"

Buro-lasing

buringki-nabuwal

BUSA-alsa (like popcorn)

BUnSURAN-harapan ng bahay

D

DAMAK - ilang beses na pagkuha ng kanin

DAMAKAN - bandehado o lalagyan ng kanin

DAG-IS - ungol pag matatae

DASIG or IPUD - urong or "move"

DAYAG-hugas ng pinggan o plato

DE langis-maganda

DRANGHITA - dalanghita

DYABLEG - expression pag nasusura

E

ERGOHAN-tsismisan o huntahan

G

GALAWAN - Laruan / Toy

GALAS - Ugali ng Lasing na gustong maghurementado

GALBOK - alikabok

GARALGAL-naginginig na boses

Gaspang- bastos

GA-UD-sugod, aguyod, lakad

GILAMO-insektong makati sa balat (basil)

GIS-AK-biyak

GULOK - itak

GUOPI - saraduhan

H

HAGAS-stress

HAGIKHIK-tawang maluha luha,impit

HALBOK - alikabok

HAMBO-ligo

HAMBUG - sinungaling

Harumba-magbungkal ng lupa

HIBI-expression ng paiyak

HIGNAW-wala ng lagnat

HIGSAL-tulog

HIWI-tagilid n mukha

HULAB-tagas o leak

I

I-AGN0-ihatid

ILOHAN-para sa pandan o buli

Iwang - punas pwit

K

Kadlo- umigib ng tubig

KAHALIG-kapalit o kahahalilI

KAHIMAN - owss, bagaman

kakabareno-na iinis

KALAMYAS - kamyas

KALEHADA - "lemonade"

KALDU - sabaw

KAMPIT - kutsilyo

KANDADUHI - kandaduhan or " lock "

KAPARA JING-JINGAN -- Kapural, kasama sa usap

KAPURAL -katilam tilam, kaabot usap, may pasimuno

katang-alimango/alimasag

KATILAM-TILAM - kapural, kaabout usap, may pakialam

KATMON - katmon din ata??

KAYASKAS-magaspang

KI-ING-pagtatama ng talim ng lagari

KIMAW-tabingin braso

KINAKALANTARI-namimilyo ng tsiks

KWITIB - Langgam

KWITIB NA MALAKI - himimigtas

L

LABIT - dala

LABYOK-kilo o kurba

LAGITGIT-balagiit o tunog ng nagkikiskisan bagay 

LAHUROT-naubos ang lakas kakainum o nasobrahan ng tagay

LANGGABOS-bungasngas o bulwang

LANGIS- Mantika

LAYON-malalim na ilog

LIBAG - kapatid ng hima

LIBTOK - buntis (bagong meaning na eto heheheh)

LIGSANG-naiwang niyog

LIGWAK-natapon o nabubo

LIK LIK- paglalakad sa makitid na kalye o pilapil

LINANG - bukid

LINO - kaning baboy

LINO-AN - lalagyan ng kaning baboy

LINTOK-pinagandan LINTIK

LOS-OK-buslo

LUMIBAN-tumawid sa kabila

LUMON-paborito ng mga kalalakihan (ga papaya) pswede ring sobrang hinog na prutas

LUNDO-lawlaw

LUYA-panget na hugis ng hinlalaki sa paa

M

MAGAROL-hindi maganda ang ikot o tantaryuti

MAGHIHISO - mag sisipilyo

MAGISO-malikot/magulo

MAGKABOG - mahulog

MAGPA-TUPI - Magpa-gupit (buhok)

MAKIRAW-malaboo maguri

MAMAHAW-i-extra ng pagkain kadalasan ay bahaw ang kanin

MAMBABAOY, MAMBAOY - mahilig isumbat ang naibigay o naitulong

MAMULPOG- maglaro sa alikabok, tulad ng ginagawa ng manok o ibon

MAMUNGKAL-magbulatlat ng pagkain..minsan gawain din ito ng pusang LA-OG.

MANGANGATANG-magnanakaw ng niyog sa niyugan ng may niyugan

MANGHINGUTO-mag alis ng kuto

Mapuat-mahulog

MARAGOSO-ampalaya

MAYPA BIHON - merong handaan

MAYPA SWATANGHON - katulad ng may pa bihon. Sotanghon nga lang ang handa

MERKADO-palengke

MIDIDA-manukat 0 measuring tape

MIDIDA-panukat, measuring tape

MININDAL - meryenda

MITI-larong ng turumpo

MURA-buko (young coconut)

N

NAADUWA - nandiri

NA-AY-AH - isang expression, na nakita ang isang bagay

NA-AY-EH - medyo inis na kesa NA-AY-AH

NABIGTAL - naputol

NAK-NAK- galis na may nana

NALILIYO - nahihilo

NAMUMUNGKAL - naghahanap ng makakain

NAPAGKAYARIAN - napag-kasunduan sa meeting or pulong

NASISILO - nasisilaw

NAWIKAAN-nasabihan ng hindi katanggap tanggap

NGUD-NGUD-nadapa na ang una ay nguso Oo buong mukha

NIYAKAG-niyaya

P

PAANYO-magluto

PA-ATO - Pasubok / Pa-"Try" / Pa- "Testing"

PAAYAW-AYAW ---Pakipot pero gusto

PAKING - paulit ulit, pabalik balik, santing kulit at hindi mapagsabihan

PAMIPI - palo palo

PANAOG - bumaba

PANG-AL PANG-AL-tangay tangay sa labi

PANGUD-mapurol

PANHIK - akyat

PIL-PIL- siksik

PINAW-pagkuha ng kinula

PULASI-latian

Pumunit- tumakbo

R

REPINADO - asukal

RIRIMBU - maliit na isda sa kanal madalas ay sa tapat ng bahay

S

SALDO - hindi official na kasama pero sumama sa party or nakikain

SALTAK- hinayang

SALTIK-untok

SAMPIGA - sampal

SARHI - sarhan, isarado or ipinid ( sa malalim na tagalog )

SIKU-SIKU - Type or uri ng SINTAS na pa curve

Silab-apoy

SILOK-kutsara

SILONG - ibabang bahagi ng bahay

SIMPAN - linisin ang nakakalat

(img:425622614143748)

SIMPLANG-daplag o dulas

SINGKALANG - daplag, natumba, nawalan ng balance

SINTUNIS - kalamansi

SIPAY - mangunguha ng bata

SINUKMANI - isang uri ng kakanin, meryenda, minatamis, na gawa sa malagkit na kanin

STAR APOL - kaimito

SUKING - sando

SUMIRKO - bumaliktad

SUPOT!- di pa tule

SUPOT-plastik o lalagyan

SUTIL-pasaway

T

TALAKSA-salansan o pagkakaayos

TALPOG-nalusaw ng apoy

Talsik-tilapon

TAMPAL P*ki -isang uri ng ISDA 

TANG-TANG- malapit ng tulian

TERNOHAN-simpleng paluwagan pero mag ingat din sa kabisilya

TIGKAL-makapal na mantsa o dumi

TIKANGKANG-nakabukaka

TIMBURA - boy bawang na ngayon

TIMBUWANG - nabuwal or nabaligtad

TIMOS-luko

TINANAN - di na inuwi ang katipan na babae.

TOMAR-iinum ng gamot

TUNG-GAK-torpe o gago

TURAN-sabihan o sabihin

TUY-OK- natuyong palayan

U

UGOY- uga

ULBOK-tambok

ULTAW-may kaunting nakalabas o nakausli

YAON - umalis

YASAK-gawain ng magsasaka sa tubigan..pagbabalubok ng damo sa tubigan